بررسی ابعاد پردازش شناختی در دانش آموزان با اختلال های یادگیری

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ابعاد پردازش شناختی در دانش­آموزان با اختلال­های یادگیری بود. بدین منظور تعداد 120 کودک (82 پسر و 38 دختر) 7 تا 13 ساله با روش نمونه­گیری هدفمند با مراجعه به مراکز اختلال یادگیری شهر شیراز انتخاب شدند و والدین پرسشنامه پردازش شناختی کروز (1999) را که دارای شش بعد پردازش شنوایی، پردازش بینایی، پردازش مفهومی، سرعت پردازش و توجه می­باشد، تکمیل کردند. این مقیاس توسط یک روانشناس مسلط به زبان انگلیسی ترجمه و با فرهنگ ایرانی منطبق شد. برای محاسبه روایی مقیاس از روش همبستگی درونی استفاده شد و ضرائب همبستگی از 37/0 تا 77/0 متغیر بود و پایایی مقیاس با روش ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 89/0 و برای زیر مقیاس­ها از 72/0، برای پردازش بینایی تا 79/0، برای سرعت پردازش متغیر بود. در این مطالعه، برای بررسی تفاوت بین دختران و پسران با اختلال یادگیری با توجه به عامل پایه تحصیلی در ابعاد مقیاس پردازش شناختی از روش آماری تحلیل واریانس دو سویه استفاده شد نتایج نشان داد که نمره­های پایه­های تحصیلی مختلف در ابعاد پردازش شناختی جز در سرعت پردازش تفاوت معنی­داری ندارد، در بین دختران و پسران در زمینه پردازش شنوایی، پردازش مفهومی و سرعت پردازش تفاوت معنی­داری وجود دارد و مشکلات دختران بیشتر از پسران بود و تعامل بین پایه­های تحصیلی و جنسیت در ابعاد پردازش شنوایی و پردازش مفهومی معنادار بود. همچنین برای بررسی تفاوت بین ابعاد مقیاس ارزیابی پردازش شناختی در میان دانش­آموزان با اختلال یادگیری از آزمون اندازه­گیری مکرر استفاده شد، یافته­های پژوهش نشان داد که تفاوت معنی­داری بین ابعاد مختلف مقیاس در دانش­آموزان با اختلال یادگیری وجود دارد و بین کودکان گروه نمونه کمترین میانگین مربوط به بعد پردازش متوالی و پس از آن بعد توجه می­باشد و بیشترین میانگین مربوط به بعد پردازش بینایی است که این یافته می­تواند در آموزش این کودکان بکار گرفته شود. دارا بودن بیشترین مشکلات در بعد توجه با نظر به اهمیت مهارت­های توجه برای تمرکز بر فعالیت­ها به ویژه در کلاس درس و تاثیراتی که به وضوح در یادگیری و پردازش اطلاعات دارد، استفاده از روش­ها و برنامه­های آموزشی که بر تقویت این بعد اثر می گذارند، می­تواند گام موثری در پیشرفت تحصیلی آنان باشد.

واژه­های کلیدی: اختلال یادگیری، پردازش شناختی.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: مقدمه

1-1- کلیات................................................................................................................................................ 2

1-2- بیان مسأله....................................................................................................................................... 3

1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش............................................................................................................ 7

1- 4- اهداف پژوهش............................................................................................................................... 9

1-4-1- هدف کلی............................................................................................................................. 9

1-4-2- اهداف جزئی........................................................................................................................ 9

1-5- سوال­های پژوهش.......................................................................................................................... 9

1-6- تعریف مفهومی متغیرها.............................................................................................................. 10

1-6-1- پردازش اطلاعات............................................................................................................... 10

1-6-2- اختلال یادگیری................................................................................................................ 10

فصل دوم: مبانی نظری و پژوهش­های پیشین

2-1- مقدمه.............................................................................................................................................. 12

2-2- سیرتحولی تاریخی اختلالات یادگیری................................................................................... 12

2-3- تعاریف اختلال یادگیری............................................................................................................. 15

2-4- مشکلات ویژه اختلال یادگیری............................................................................................... 18

2-4-1- نقص توجه.......................................................................................................................... 18

2-4-2- پردازش اطلاعات............................................................................................................... 18

2-4-3- مشکلات هماهنگی حرکتی............................................................................................ 20

2-4-4- مشکلات اجتماعی............................................................................................................ 20

2-4-5- اختلال خواندن................................................................................................................ 21

2-4-6- مشکلات زبان شفاهی...................................................................................................... 22

2-4-7- اختلال نوشتن................................................................................................................... 23

2-4-8- اختلال حساب................................................................................................................... 23

2-4-9- مشکلات حافظه................................................................................................................ 24

2-5- سبب شناسی اختلال یادگیری................................................................................................. 25

2-5-1- عوامل عصب شناسی........................................................................................................ 26

2-5-2-عوامل ژنتیکی...................................................................................................................... 26

2-5-3- عوامل محیطی................................................................................................................... 27

2-5-4- تاخیر در تحول.................................................................................................................. 27

2-6- شیوع اختلال یادگیری ویژه...................................................................................................... 28

2-7- نظریات پردازش اطلاعات........................................................................................................... 28

2-7-1- نظریه اتیکنسون و شفرین.............................................................................................. 29

2-7-2- نظریه سطوح پردازش...................................................................................................... 31

2-7-3- نظریه رمز دو گانه............................................................................................................. 32

2-7-4- مدل پردازش توزیع موازی............................................................................................. 33

2-7-5- مدل پیوندگرایی............................................................................................................... 34

2-8- پیشینه پژوهش............................................................................................................................ 35

2-8-1- پردازش اطلاعات در افراد با اختلال یادگیری........................................................... 35

2-8-2- پردازش اطلاعات در افراد با نیازهای ویژه.................................................................. 39

2-9- نتیجه­گیری از تحقیقات پیشین............................................................................................... 40

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه.............................................................................................................................................. 42

3-2- طرح تحقیق و بیان متغیرهای تحقیق.................................................................................... 42

3-3- جامعه آماری، نمومنه و روش نمونه­گیری.............................................................................. 43

3-4- تعاریف عملیاتی متغیرها............................................................................................................ 44

3-4-1- پردازش اطلاعات............................................................................................................... 44

3-4-2- اختلال یادگیری................................................................................................................ 44

3-5- ابزار پژوهش................................................................................................................................... 44

3-5-1- پرسشنامه پردازش شناختی.......................................................................................... 44

3-6- شیوه اجرای پژوهش.................................................................................................................... 52

3-7- روش تجزیه و تحلیل پژوهش................................................................................................... 53

فصل چهارم: نتایج پژوهش

4-1- مقدمه.............................................................................................................................................. 55

4-2- یافته­های توصیفی متغیرهای پژوهش..................................................................................... 55

4-3- یافته­های مربوط به سوالات پژوهش........................................................................................ 56

فصل پنجم: بحث و نتیجه ­گیری

5-1- مقدمه.............................................................................................................................................. 68

5-2- تحلیل سوالات پژوهش............................................................................................................... 68

5-3- جمع بندی..................................................................................................................................... 73

5-4- محدودیت­های پژوهش............................................................................................................... 74

5-5- پیشنهادهای پژوهشی................................................................................................................. 74

5-6- پیشنهادهای کاربردی.................................................................................................................. 75

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی.............................................................................................................................................. 76

منابع انگلیسی........................................................................................................................................... 80

پیوست‌ها........................................................................................................................................................ 85

فهرست جدول­ها

جدول شماره 3-1: توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه به تفکیک جنسیت....................................... 43

جدول شماره 3-2: توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه به تفکیک مقطع تحصیلی.......................... 43

جدول شماره 4-1: یافته­های توصیفی ابعاد پرسشنامه پردازش شناختی........................................ 56

جدول شماره 4-2: میانگین و خطای استاندارد کل ابعاد پردازش شناختی.................................... 56

جدول شماره 4-3: تحلیل واریانس اندازه­گیری مکرر ابعاد مقیاس پردازش شناختی................. 57

جدول شماره 4-4: نتایج مقایسه میانگین­ها بر اساس آزمون t وابسته

با تصحیح بون فرونی...................................................................................................................................... 58

جدول شماره 4-5: ضرائب همبستگی بین ابعاد مقیاس پردازش شناختی و سوالات هر بعد...... 59

جدول شماره 4-6: شاخص پایایی همسانی درونی ابعاد و کل مقیاس پردازش شناختی............ 62

جدول شماره 4-7: معناداری تعامل جنسیت و پایه تحصیلی در بعد شنوایی................................ 63

جدول شماره 4-8: نتایج تحلیل واریانس دو سویه در بعد پردازش شنوایی................................... 63

جدول شماره 4-9: نتایج تحلیل واریانس دو سویه (جنسیت و پایه تحصیلی پایه تحصیلی)

در بعد پردازش بینایی................................................................................................................................... 64

جدول شماره 4-10: نتایج تحلیل واریانس دو سویه (جنسیت و پایه تحصیلی) در بعد پردازش متوالی 64

جدول شماره 4-11: معناداری اثر جنسیت و پایه تحصیلی در بعد پردازش مفهومی.................. 65

جدول شماره 4-12: نتایج تحلیل واریانس دو سویه(جنسیت و پایه تحصیلی)در بعد پردازش مفهومی 65

عنوان صفحه

جدول شماره 4-13: نتایج تحلیل واریانس دو سویه(جنسیت و پایه تحصیلی)در بعد سرعت پردازش 66

جدول شماره 4-14:نتایج تحلیل واریانس دو سویه (جنسیت و پایه تحصیلی) در بعد توجه.... 66